Thị trường trái cây và rau củ tại Việt Nam đang trải qua giai đoạn tăng trưởng đáng kể, được thúc đẩy bởi nhu cầu mạnh mẽ từ cả thị trường nội địa và quốc tế, cùng với các hiệp định thương mại tự do ngày càng mở rộng. Theo báo cáo từ Mordor Intelligence, thị trường trái cây và rau củ Việt Nam được định giá 18,10 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ đạt 23,57 tỷ USD vào năm 2029, với tốc độ tăng trưởng hàng năm kép (CAGR) là 5,42%. Bài viết này sẽ phân tích các yếu tố thúc đẩy, thách thức, xu hướng chính, và triển vọng của thị trường trái cây và rau củ Việt Nam trong giai đoạn 2019-2029.
Tổng quan Thị trường
Thị trường trái cây và rau củ Việt Nam là một trong những ngành nông nghiệp quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong cả tiêu dùng nội địa và xuất khẩu. Việt Nam nổi tiếng với khí hậu nhiệt đới và đất đai màu mỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất đa dạng các loại trái cây như chuối, cam, xoài, dừa, và các loại rau củ như bắp cải, súp lơ, hành tây, và khoai lang. Dù lúa gạo vẫn là cây trồng chủ lực, trái cây và rau củ đang ngày càng khẳng định vị thế nhờ vào nhu cầu ngày càng tăng từ các thị trường quốc tế, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, và các nước phương Tây.
Năm 2021, xuất khẩu trái cây của Việt Nam đạt giá trị 5.504,5 triệu USD, tăng gần 8% so với năm 2020, trong khi xuất khẩu rau củ tăng 17,6%, đạt 486,3 triệu USD. Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất, chiếm khoảng 38% giá trị xuất khẩu trái cây của Việt Nam, tương đương 2.080,1 triệu USD trong năm 2021. Tuy nhiên, những thay đổi trong tiêu chuẩn nhập khẩu của Trung Quốc đã thúc đẩy Việt Nam mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác như Liên minh Châu Âu (EU), Hoa Kỳ, và Nhật Bản, tạo ra nhiều cơ hội mới.
Động lực Tăng trưởng
Nhu cầu Xuất khẩu Khu vực Cao
Một trong những động lực chính của thị trường trái cây và rau củ Việt Nam là nhu cầu xuất khẩu mạnh mẽ, đặc biệt từ các nước trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, và Nhật Bản. Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu trái cây và rau củ của Việt Nam năm 2021 tăng 8,6% so với năm 2020. Đặc biệt, xuất khẩu sang Hàn Quốc tăng 10,1% và sang Nhật Bản tăng 20,1%, với các sản phẩm chủ lực như dừa, chuối, xoài, và thanh long. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD) ký kết với Nhật Bản và Hàn Quốc đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nội địa, giúp tăng cường xuất khẩu và mở rộng thị trường sang 60 quốc gia, bao gồm EU, Hoa Kỳ, và các nước châu Á khác.
Sự gia tăng số lượng các hiệp định thương mại tự do dự kiến sẽ tiếp tục thúc đẩy xuất khẩu trái cây và rau củ trong giai đoạn dự báo, mang lại cơ hội mở rộng thị phần và tăng doanh thu cho các nhà sản xuất.
Nhu cầu Cao đối với Chuối
Chuối là loại trái cây truyền thống quan trọng nhất của Việt Nam, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về ý nghĩa văn hóa. Được gọi là “Chuối” trong tiếng Việt, loại trái cây này được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực và các nghi lễ tâm linh. Việt Nam trồng nhiều giống chuối, bao gồm Chuối Tiêu, Chuối Quả Tạ, Chuối Ngự, Chuối Sáp, Chuối Cau, và Chuối Sứ, mỗi loại có hương vị và đặc điểm riêng biệt nhưng đều ngọt tự nhiên. Một số giống như Chuối Tiêu và Chuối Quả Tạ còn được sử dụng trong y học để hỗ trợ chống viêm và điều trị huyết áp cao.
Nhu cầu về chuối tăng mạnh nhờ vào tính ứng dụng đa dạng trong các hộ gia đình, từ việc gói bánh chưng, bánh ú, đến sử dụng lá và búp chuối trong các món salad và canh. Theo báo cáo, doanh thu bình quân đầu người từ chuối tăng 9,25% từ năm 2021 đến 2022 và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới. Nhu cầu nội địa và quốc tế đối với chuối Việt Nam, đặc biệt từ các thị trường như Trung Quốc, Nhật Bản, và Hàn Quốc, được kỳ vọng sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy thị trường trái cây.
Thách thức Thị trường
Tác động của Biến đổi Khí hậu
Biến đổi khí hậu và các điều kiện thời tiết bất lợi đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất trái cây và rau củ tại Việt Nam. Các hiện tượng như bão, hạn hán, và lũ lụt làm giảm năng suất cây trồng, gây gián đoạn nguồn cung và biến động giá cả. Đặc biệt, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long – trung tâm sản xuất trái cây lớn nhất của Việt Nam – đang chịu ảnh hưởng nặng nề, khiến nhiều nông dân phải di cư do những rủi ro từ biến đổi khí hậu.
Sử dụng Quá mức Hóa chất
Việc lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật đã dẫn đến sản xuất thực phẩm không an toàn, ảnh hưởng đến thương hiệu trái cây và rau củ Việt Nam trên thị trường nội địa và quốc tế. Những lo ngại về an toàn thực phẩm có thể làm giảm lòng tin của người tiêu dùng và cản trở xuất khẩu, đặc biệt tại các thị trường có tiêu chuẩn nghiêm ngặt như EU và Hoa Kỳ.
Xu hướng Thị trường
Đa dạng hóa Thị trường Xuất khẩu
Để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, Việt Nam đang nỗ lực đa dạng hóa các điểm đến xuất khẩu. Các thị trường mới như EU, Hoa Kỳ, và các nước châu Á khác đang mở ra cơ hội cho trái cây và rau củ Việt Nam. Ví dụ, việc xuất khẩu lô sầu riêng đầu tiên sang Trung Quốc vào năm 2022 và trái cây nhiệt đới như thanh long và xoài sang các nước phương Tây đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc mở rộng thị trường.
Tăng trưởng Sản xuất và Đầu tư Cơ sở hạ tầng
Theo FAOSTAT, diện tích thu hoạch trái cây tại Việt Nam tăng từ 791.125 ha năm 2021 lên 804.351 ha năm 2022, trong khi diện tích thu hoạch rau củ tăng từ 1.016.045 ha lên 1.035.590 ha. Sản lượng trái cây đạt 12,1 triệu tấn và rau củ đạt 17,8 triệu tấn trong năm 2022. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng sau thu hoạch, như kho lạnh, đổi mới bao bì, và cơ sở chế biến, đang được đẩy mạnh để giảm tổn thất và nâng cao chất lượng sản phẩm xuất khẩu.
Xu hướng Hữu cơ và Bền vững
Nhu cầu về sản phẩm hữu cơ và bền vững đang gia tăng, đặc biệt tại các thị trường quốc tế và trong tầng lớp trung lưu ở Việt Nam. Các sáng kiến như chương trình VietGAP và mục tiêu tăng diện tích canh tác hữu cơ lên 1% tổng diện tích đất nông nghiệp vào năm 2030 đang thúc đẩy sản xuất nông sản sạch, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Phân khúc Thị trường
Thị trường trái cây và rau củ được phân khúc theo loại, bao gồm:
- Trái cây: Các loại trái cây chủ lực như chuối, cam, xoài, dừa, và thanh long dẫn đầu thị trường nhờ khí hậu lý tưởng và nhu cầu xuất khẩu cao.
- Rau củ: Rau củ như bắp cải, súp lơ, hành tây, và khoai lang đang tăng trưởng nhanh nhờ nhận thức về sức khỏe và nhu cầu về các món ăn dựa trên thực vật.
Cạnh tranh và Phân phối
Thị trường trái cây và rau củ Việt Nam có tính cạnh tranh cao và phân mảnh, với sự tham gia của các hợp tác xã nông nghiệp, doanh nghiệp định hướng xuất khẩu, và các tập đoàn đa quốc gia. Các công ty lớn như Doveco, Luong Gia Food Technology, và The Fruit Republic Limited đang dẫn đầu nhờ vào mạng lưới phân phối mạnh mẽ và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Các kênh phân phối bao gồm siêu thị, cửa hàng tiện lợi, chợ truyền thống, và nền tảng thương mại điện tử đang ngày càng phát triển.
Kết luận
Thị trường trái cây và rau củ Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi nhu cầu xuất khẩu khu vực, sự phổ biến của các loại trái cây như chuối, và các hiệp định thương mại tự do. Mặc dù đối mặt với các thách thức như biến đổi khí hậu và an toàn thực phẩm, thị trường này vẫn mang lại nhiều cơ hội thông qua đa dạng hóa xuất khẩu, đầu tư cơ sở hạ tầng, và xu hướng hữu cơ. Đến năm 2029, với sự hỗ trợ của các chính sách chính phủ và chiến lược đổi mới, thị trường trái cây và rau củ Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ nông nghiệp toàn cầu.
Nguồn tin: https://www.researchandmarkets.com/reports/5318596/vietnam-fruits-and-vegetables-market-share#src-pos-9
